اختلال نقص توجه يا بيش فعالي (ADHD)

بيش فعالي (ADHD) يكي از شايع‌ترين اختلالات عصبي رشدي در بين كودكان است، به طوري كه حدود سه تا پنج درصد كودكان در سنين مدرسه به بيش فعالي مبتلا هستند. ميزان شيوع در پسران بيشتر از دختران است. در اين اختلال الگوي پايداري از فعاليت بيش از حد، كم توجهي و رفتارهاي تكانشي ديده مي‌شود. نشانه‌هاي بيش فعالي در كودكان معمولا قبل از ورود آنان به مدرسه بروز مي‌يابد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلالات عصبي رشدي كليك كنيد.

 

سن و نحوه‌ي تشخيص بيش فعالي

ADHD در كودكان در سنين مختلف تشخيص داده مي‌شود. اين اختلال در نوزدان نيز ممكن است وجود داشته باشد، ولي به طور معمول علائم و نشانه‌هاي آن، قبل از هفت سالگي بروز پيدا مي‌كند. از آنجايي كه يكي از بارزترين نشانه‌هاي كودكان بيش فعال عدم تمركز و بي توجهي آن‌هاست، معمولا در دوران مدرسه توسط معلم و يا والدين مشخص مي‌شود. اين اختلال توسط روانشناس كودك و همچنين با استفاده از مصاحبه باليني تشخيص داده مي‌شود.

 

آزمون هاي تشخيصي بيش فعالي

يكي از آزمون هاي نوروسايكولوژي معروف كه دو حيطه توجه ديداري د شنيداري را مي سنجد، آزمون IVA-2 است. جمع آوري اطلاعات از تاريخچه خانواده كودك و رفتارهاي او در مدرسه يكي ديگر از راه هاي تشخيص است. پرسشنامه نمايه حسي حاوي سوالاتي است كه پردازش حسي اين كودكان را ارزيابي مي كند، زيرا كودك بيش فعال معمولا اختلال در پردازش حسي دارد. نقشه ارزيابي پرتونگاري مغز مغناطيسي، آزمون ارزيابي توجه و تمركز كوتاه مدت و آزمون ارزيابي توجه ساير ابزارهاي تشخيص بيش فعالي مي باشد.

انواع بيش فعالي در كودكان

با توجه به مشكلاتي كه ADHD براي كودك به وجود مي‌آورد، اين اختلال را در سه دسته كلي طبقه بندي مي‌كنند، هر كدام از آن‌ها را در ادامه شرح داده‌ايم:

اختلال بيش فعالي از نوع بي توجهي

كودكان با اختلال بي توجهي، فعاليت زيادي ندارند در واقع مشكل اصلي اين كودكان عدم توجه و عدم تمركز مي‌باشد. به همين دليل ممكن است به سادگي اختلال در آن‌ها شناسايي نشود.

اختلال بيش فعالي از نوع تكانشگري

كودكان مبتلا به نوع بيش فعال_ تكانشگر مشكلي در حفظ توجه ندارند، ولي نشانه‌هاي بيش فعالي رفتاري در آن‌ها به وضوح ديده مي‌شود. اين كودكان تحرك بسيار بالايي دارند و اغلب يك جا بند نمي‌شوند. تحريك پذيري بالايي دارند و سريع عصبي مي‌شوند.

اختلال بيش فعالي از نوع تركيبي

كودكاني كه در اين دسته قرار مي‌گيرند تمام علائم بي توجهي، بيش فعالي و تكانشگري را با هم نشان مي‌دهند. اين نوع از اختلال براي درمان نياز به زمان طولاني‌تر و تلاش بيشتري دارد. براي تشخيص نوع اختلال بيش فعالي در كودكان و انتخاب بهترين روش‌هاي درماني لازم است به مشاوره كودك مراجعه كنيد.

 

علائم شايع در اختلال بيش فعالي كودكان

با آگاهي از نشانه‌هاي اختلال ADHD مي‌توانيد زودتر آن را در كودك‌تان تشخيص داده و براي درمان زودهنگام اقدام نماييد. از نشانه‌ها و علائم شايع در كودكان بيش فعال مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

• پريدن مكرر وسط صحبت ديگران، ناتواني در برنامه ريزي و تمام كردن تكاليف
• پرحرفي، نداشتن صبر و حوصله يا عصبي و حساس بودن
• نداشتن تحمل براي ايستادن در صف و رعايت نوبت
• برانگيختگي، بهم زدن بازي بقيه‌ و هل دادن بقيه‌ي كودكان و طرد شدگي توسط همسالان
• نداشتن مهارت‌هاي لازم در برقراري ارتباط‌هاي اجتماعي با ديگران
• گم‌كردن وسايل شخصي
• تحرك بيش از حد، محدوديت ميدان توجه و فراموشكاري، تكانشگري
• لجبازي، عدم ثبات عاطفي و هيجان پذيري

بسياري از والدين با مشاهده علائم بيش فعالي مستأصل مي‌شوند و از نحوه‌ي واكنش مناسب به رفتارهاي كودك خود آگاهي ندارند. پيشنهاد مي‌كنيم در اين زمينه مقاله رفتار صحيح با كودك بيش فعال را مطالعه كنيد.

 

علت و عوامل مؤثر در ابتلا به بيش فعالي در كودكان

دليل بروز بيش فعالي در كودكان تركيبي از عوامل ژنتيكي و محيطي مي‌باشد. اين كودكان در بخش‌هايي از مغز دچار نقص جزئي هستند. از عوامل محيطي كه مي‌تواند در بروز بيش فعالي در كودكان موثر باشد مي‌توان به موارد زير اشاره داشت:

• سيگار كشيدن يا مصرف الكل در بارداري توسط مادر
• بروز مشكلات حين بارداري يا زايمان مادر
• سابقه وجود اختلال نقص توجه _ بيش فعالي در خويشاوندان
• مسمويت ناشي از سرب موجود در هوا حاصل از دود اتومبيل‌ها و آلودگي هوا
• مصرف غذاهاي محتوي افزودني‌هايي مانند شيرين كننده‌هاي مصنوعي، رنگ دهنده‌هاي خوراكي و مواد نگهدارنده غذايي

 

پيامدهاي پيش فعالي در آينده كودك

از جمله پيامدهاي عدم درمان به موقع بيش فعالي كودكان مي‌توان به طرد شدن توسط همسالان، بروز رفتارهاي ضد اجتماعي، گرايش به مصرف مواد مخدر، افسردگي، اضطراب، اختلالات يادگيري و شديد شدن علائم ADHD در نوجواني اشاره داشت. در اين زمينه مطالعه مقاله اعتياد و بيش فعالي جهت اقدامات پيشگيرانه مي تواند مفيد باشد.

والدين بايد توجه داشته باشند، تربيت كودك بيش فعال به تنهايي كار ساده‌اي نبوده و براي مقابله با اين پيامد‌ها بايد براي زندگي با كودك بيش فعال خود، از طريق آموزش‌ها و مشاوره آمادگي لازم را پيدا نمايند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه تربيت كودك بيش فعال كليك كنيد.

 

اختلالات همراه با بيش فعالي

هرچند بيش فعالي به تنهايي باعث مسائل روحي رواني نمي شود اما مي تواند همراه با ساير اختلالات رواني ايجاد شود.برخي اختلالات همبود با بيش فعالي شامل:

اختلال يادگيري: كودكي كه بيش فعالي دارد امكان دارد همزمان با آن مشكلاتي را هم در تحصيل نشان دهد.
اختلال شخصيتي: اختلال بيش فعالي اگر درمان نشود مي تواند زمينه ساز برخي اختلالات شخصيتي مثل ضداجتماعي يا مرزي شود.
اختلال اضطرابي: بيش فعالي مي تواند در كنار اضطراب و استرس هم قرار بگيرد. بالاخص در بزرگسالي بيش فعالي با اضطراب گاهي همراه مي شود.
اختلال خلقي: برخي اوقات مشكلات ناشي از بيش فعالي مي تواند منجر به افسردگي يا اختلال دوقطبي شود.

بيش فعالي در بزرگسالي

در صورتي كه بيش فعالي در كودكي درمان نشود، علائم آن تا بزرگسالي ادامه مي‌يابد و اغلب با فراموشكاري و جنب و جوش بسيار زياد همراه است. بزرگسالان بيش فعال اغلب خواب كمي دارند و بي‌قرار هستند. افراد مبتلا در بزرگسالي نمي‌توانند از يك دستور العمل خاص پيروري كنند و يا به سازماندهي وظايف بپردازند.

اين اختلال در بزرگسالي آسيب‌هاي زيادي را براي فرد به وجود مي‌آورد و برخلاف تصور ممكن است منجر به افسردگي در فرد شود؛ به همين دليل براي درمان آن نياز به مداخلات مشاوره‌اي و استفاده از دارو دارد. در جلسات مشاوره‌اي آموزش روش كنترل بيش فعالي كمك زيادي به فرد مبتلا مي‌كند. براي كسب اطلاع از كنترل بيش فعالي در بزرگسالي كليك كنيد.

 

مشاوره و درمان بيش فعالي كودكان

اگر با توجه به نشانه‌ها و علائم گفته شده در اين مقاله متوجه بيش فعالي كودك خود شديد، توصيه مي‌كنيم هر چه سريع‌تر براي دريافت مشاوره و درمان بيش فعالي توسط يك فرد متخصص در زمينه كودكان و نوجوانان اقدام كنيد. مشاوره كودك مي‌تواند به شما در يادگيري روش‌هاي تربيتي و آموزشي مناسب، نحوه رفتار صحيح با كودك بيش فعال و درمان اين اختلال كمك كند. براي كسب اطلاع از بهترين روش‌هاي درمان بيش فعالي كليك كنيد.

خدمات درماني و آموزش مهارت‌ها

با خدمات درماني مخصوص تا حد زيادي از مشكلات اين كودكان در خانه و مدرسه كم خواهد شد. در جلسات درماني مهارت هاي لازم براي كودكان بيش فعال نيز به بچه‌ها آموزش داده خواهد شد. همچنين به والدين درباره چگونگي صحبت درباره بيش فعالي با كودك آموزه‌هايي داده مي‌شود. اين درمان‌ها در كودكي كنترل بيش فعالي در بزرگسالي را آسان‌تر مي‌كند. براي اطلاع از مهارت هاي لازم براي كودكان بيش فعال كليك كنيد.

دارو درماني

داروها تأثير درماني ندارند و تنها كنترل كننده هستند. اغلب براي كاهش و كنترل رفتارهاي تكانشگري و افزايش تمركز در كودكان مبتلا از داروهاي محرك استفاده مي‌كنند. اما اين داروها ممكن است در تمام كودكان تأثير نداشته‌باشد. در اين صورت از داروهاي غير محرك براي افراد بالاي 6 سال استفاده مي‌شود. علاوه بر اين مي‌توان از مكمل‌هاي غذايي حاوي اُمگا3 استفاده كرد. داروي واريان از جمله مكمل‌هاي دارويي حاوي امگا3 است كه تأثيرات مثبتي را در افراد مبتلا به بيش فعالي اعمال مي‌كند.

تأثير ورزش در درمان بيش فعالي كودكان

امروزه علاوه بر درمان‌هاي روانشناختي و دارويي از ورزش‌هاي مناسب براي كودكان بيش فعال جهت تخليه انرژي و بالا بردن تمركز آن‌ها استفاده مي‌شود. از جمله ورزش‌هاي مناسب براي كودكان بيش فعال مي‌توان به جودو، كاراته، شنا و فوتبال اشاره كرد. اين ورزش‌ها علاوه بر اين كه منجر به تخليه انرژي در كودكان مي‌شود، به تقويت عضلات و استخوان‌بندي و از آن مهم‌تر افزايش كيفيت خواب آن‌ها كمك مي‌كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه ورزش هاي مناسب براي كودكان بيش فعال كليك كنيد.

توجه داشته‌باشيد كه كودكان بيش فعال، كودكان ويژه‌اي هستند و نياز به دريافت آموزش‌هاي ويژه‌ و استثنايي دارند. اگر كودكي مبتلا به ADHD داريد، حتما با مراكز تخصصي در ارتباط باشيد تا از جديدترين درمان‌ها بهره مند شويد. در اين زمينه مي‌توانيد مقاله كودكان استثنايي را بخوانيد.

تغيير سبك زندگي و درمان خانگي

سبك زندگي كودك بيش فعال بايد تغيير كند. كودك بيش فعال بايد ليست منظمي از كارهاي روزانه و درسي اش داشته باشد و هر كدام را طبق ساعت مشخص انجام دهد. تغذيه كودك بيش فعال هم بايد عوض شود و از خوراكي هاي محرك و كافئين دار پرهيز كند. گاهي اين نوع كودكان فراموشي دارند و ممكن است كارهايشان را انجام ندهند يا وسايل خود را گم كنند كه در اين موقع بهتر است دفترچه ياددداشتي داشته باشند و آن ها را بنويسند.

راهكارهايي براي كمك به والدين كودكان بيش فعال

خانواده و والدين نقش بسيار زيادي در درمان بيش فعالي كودك دارند. مطمئنا زندگي و تربيت كودك بيش فعال كمي سخت به نظر مي‌رسد اما شما مي‌توانيد با كمك به روند درمان، در رشد و توسعه كودك خود مؤثر باشيد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه زندگي با كودك بيش فعال كليك كنيد.

براي كودك خود برنامه‌ريزي كنيد. ليستي از كارها را براي او بنويسيد و به ديوار بزنيد. كودكان بيش فعال در صورتي كه در محدوده‌ي قوانين قرار بگيرند مي‌توانند بهترين عملكرد را از خود نشان دهند. بهتر است برنامه‌اي كه براي كودك مي‌نويسيد دقيق باشد. بهتر است محيط خانه را ساكت و بدون سرو صدا نگه داريد. شلوغي باعث كاهش توجه و افزايش تكانشگري و تحريك او مي‌شود.

 

نكات درماني براي افراد مبتلا به بيش فعالي

• ممكن است نظم بخشيدن به كارها برايتان سخت باشد. كارهاي مهمتان را روي برگه‌هاي چسب دار بنويسيد و به ديوار بزنيد تا يادتان نرود آن‌ها را انجام دهيد. برنامه‌ريزي كمك زيادي به شما مي‌كند.
• راه‌هايي براي تخليه انرژي مثل ورزش كردن و آرام شدن مثل گوش دادن به موسيقي ملايم و يا انجام يوگا و مديتيشن پيدا كنيد.
• اهداف خود را به صورت واقع بينانه انتخاب كنيد و بيشتر تمركز خود را بر روي كارهايي كه در انجام آن‌ها مهارت داريد بگذاريد.
• زماني كه كارها را به خوبي و با تمركز انجام مي‌دهيد به خود پاداش دهيد. اين كار باعث شرطي سازي ذهن شما مي‌شود.

سخن آخر

با توجه به شيوع گسترده بيش فعالي در ايران و پيامدهاي گسترده آن، نياز به مراجعه به روان شناس و مشاور الزامي است. كودك بيش فعال بيش تر از هر كودكي برنامه زندگي والدين را مختل مي كند و در صورت عدم كنترل و مديريت در آينده مشكلات بيش تري را هم در رفتارش نشان مي دهد. بنابراين بهتر است براي درمان رفتارهاي ناسازگار اين كودكان به متخصصين مراجعه كنيد. روان شناسان مركز ما در حامي مي توانند به شما در اين زمينه كمك كنند.

منبع : بيش فعالي كودكان (ADHD) چيست

براي دريافت مشاوره در زمينه بيش فعالي كودكان (ADHD) چيست مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.